ถ้าพูดถึงผักพื้นบ้านที่มีกลิ่นหอม รสร้อนแรง แถมยังมีคุณสมบัติทางยาอีกด้วย คงหนีไม่พ้น "ผักแพว" หรือที่บางคนรู้จักกันในชื่อ "ผักไผ่" ที่เป็นพืชล้มลุกที่ได้รับความนิยมในหลายภูมิภาคของไทย โดยเฉพาะในอาหารอีสานและอาหารเหนือ
ชื่อท้องถิ่นและลักษณะทางกายภาพ
ผักแพว หรือ ผักไผ่ มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Persicaria odorata และเป็นพืชในวงศ์ Polygonaceae มีชื่อเรียกหลากหลายขึ้นอยู่กับท้องถิ่น เช่น "พริกม้า" หรือ "พริกม่า" ในภาคอีสานและภาคกลางตอนบน "หอมจันทร์" ในภาคกลาง และ "ผักไผ่" ในภาคเหนือ นอกจากนี้ยังมีชื่อเรียกอื่น ๆ เช่น "จันทน์โฉม" และ "จันทน์แดง" ที่พบในบางท้องถิ่นภาคอีสาน
ผักแพวมีลักษณะลำต้นเป็นพืชล้มลุก สูงประมาณ 30-50 เซนติเมตร ลำต้นคล้ายกับต้นไผ่ มีข้อตามต้นเหมือนปล่องไผ่ ใบเป็นใบเดี่ยว รูปหอกแกมรูปไข่ ปลายแหลม ใบยาวรี เส้นใยไม่หยาบกระด้าง จึงสามารถกินได้ทั้งยอดและใบ นอกจากนี้ผักแพวยังมีดอกเป็นช่อสีขาวหรือชมพู และผลมีขนาดเล็ก ผักชนิดนี้มักพบขึ้นตามธรรมชาติในที่ชื้น พื้นราบ หรือบริเวณแอ่งน้ำต่าง ๆ รวมถึงตามโคนกอไผ่ และขยายพันธุ์ได้ด้วยการชำกิ่งเท่านั้น
คุณประโยชน์และสรรพคุณของผักแพว
ผักแพวถือเป็นส่วนสำคัญในอาหารหลายชนิด ด้วยรสชาติและกลิ่นที่เป็นเอกลักษณ์ ผักแพวมักถูกใช้เป็นผักแกล้มสำหรับอาหารรสจัด โดยเฉพาะอาหารอีสาน เช่น ลาบ ก้อยกุ้งสด หรืออาหารประเภทต้มยำในภาคเหนือ นอกจากนี้ยังนิยมใส่ในแกงปลารสจัดเพื่อตัดกลิ่นคาวปลา หรือใส่ในอาหารประเภทหอยขมก็ได้เช่นกัน
นอกจากความอร่อยแล้ว ผักแพวยังมีคุณสมบัติทางยาในตัวอีกด้วย ด้วยรสเผ็ดร้อนของมัน ผักแพวสามารถช่วยขับลม แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อได้อย่างดีเยี่ยม และยังเป็นแหล่งของฟอสฟอรัส วิตามินเอ แคลเซียม และวิตามินซีที่สูง ซึ่งทั้งหมดนี้ช่วยในการบำรุงร่างกายได้อย่างดี นอกจากนี้ผักแพวยังมีสรรพคุณอื่น ๆ ที่น่าสนใจดังนี้:
- เสริมสร้างภูมิคุ้มกัน ชะลอวัย: ใบผักแพวอุดมไปด้วยสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน ชะลอวัย และป้องกันโรคต่าง ๆ
- ต้านมะเร็ง: การทานผักแพวช่วยป้องกันและต่อต้านมะเร็ง
- ป้องกันโรคหัวใจ: ใบผักแพวช่วยป้องกันโรคหัวใจ
- เจริญอาหาร: ใบผักแพวช่วยกระตุ้นความอยากอาหาร
- บำรุงประสาท: รากผักแพวช่วยบำรุงประสาท
- เลือดลมเดินสะดวก: รสเผ็ดของผักแพวช่วยให้เลือดลมเดินสะดวก
- รักษาหวัด: ใบผักแพวช่วยรักษาหวัด
- ขับเหงื่อ: ดอกผักแพวช่วยขับเหงื่อ
- รักษาโรคปอด: ดอกผักแพวช่วยรักษาโรคปอด
- รักษาหอบหืด: รากผักแพวช่วยรักษาหอบหืด
- แก้ไอ: รากผักแพวช่วยแก้อาการไอ
- ขับถ่ายดี: ใบผักแพวมีไฟเบอร์สูง ช่วยขับถ่าย ป้องกันท้องผูก และมะเร็งลำไส้ใหญ่
- แก้ลม ท้องอืด: ใบและยอดผักแพวช่วยแก้ลม ขับลมในกระเพาะอาหาร แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ
- รักษาโรคกระเพาะอาหาร: รากผักแพวช่วยรักษาโรคกระเพาะอาหาร แก้กระเพาะอาหารพิการ
- แก้ท้องเสีย: ใบ ดอก ต้น รากผักแพวช่วยแก้ท้องเสีย อุจจาระพิการ
- แก้ปวดท้อง: ใบ ดอก ต้น รากผักแพวช่วยแก้อาการปวดท้อง
- แก้ท้องรุ้งพุงมาน: ใบ ดอก ต้น รากผักแพวช่วยแก้อาการท้องรุ้งพุงมาน
- รักษาพยาธิตัวจี๊ด: ใบผักแพวทานติดต่อกัน 5-8 วัน รักษาพยาธิตัวจี๊ด
ดังนั้น ถ้าคุณกำลังมองหาผักพื้นบ้านที่มีทั้งรสชาติที่เข้มข้นและคุณสมบัติทางยา ผักแพวถือเป็นตัวเลือกที่คุณไม่ควรมองข้าม ทั้งในการปรุงอาหารและเพื่อสุขภาพที่ดีของคุณ
