เคยไหม? ที่มีเพลงหนึ่งเพลงติดอยู่ในหัวไม่ยอมออกไปสักที ไม่ว่าคุณจะทำอะไรก็ตาม เสียงเพลงนั้นก็ยังคงวนเวียนอยู่ในหัวตลอดเวลา นี่คือสิ่งที่เรียกว่า “Earworm” หรือในภาษาไทยว่า “อาการเพลงติดหู” ซึ่งเป็นปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นกับผู้คนทั่วโลก
Earworm คืออะไร?
คำว่า "Earworm" มาจากภาษาเยอรมัน "Ohrwurm" ซึ่งแปลตรงตัวว่า "หนอนหู" แต่ในทางจิตวิทยา Earworm หมายถึงปรากฏการณ์ที่เพลงหรือท่วงทำนองใด ๆ ติดอยู่ในความคิดหรือความทรงจำของเราโดยที่เราไม่ได้ตั้งใจให้มันเกิดขึ้น ซึ่งส่วนใหญ่แล้ว Earworm จะเป็นเพลงที่มีท่อนสั้น ๆ ซ้ำ ๆ และสามารถทำให้เราจดจำได้ง่าย
ทำไม Earworm ถึงเกิดขึ้น?
มีหลายทฤษฎีที่พยายามอธิบายว่าทำไม Earworm จึงเกิดขึ้น หนึ่งในนั้นคือทฤษฎีของ “ซ้ำซ้อน” (Repetition) ซึ่งบอกว่าเมื่อเราฟังเพลงที่มีท่อนซ้ำบ่อย ๆ สมองของเราจะจดจำท่วงทำนองนั้นได้อย่างรวดเร็ว และเมื่อเราหยุดฟังเพลงนั้น สมองจะพยายามเติมเต็มส่วนที่ขาดหายไป ซึ่งนั่นทำให้เพลงนั้นติดอยู่ในหัวเรานั่นเอง
อีกทฤษฎีหนึ่งที่น่าสนใจคือทฤษฎี “Gap Filling” ที่บอกว่าสมองของเราจะมีการเติมเต็มช่องว่างในเพลงที่เราไม่สามารถจดจำได้ทั้งหมด ทำให้เราพยายามจะหวนกลับไปหาท่อนเพลงที่ขาดหาย จนเพลงนั้นติดอยู่ในหัวเรา
ปัจจัยที่ทำให้เกิด Earworm
เพลงที่มีจังหวะเร็วและท่อนที่จำง่าย - เพลงที่มีจังหวะสนุกสนานและมีเนื้อร้องที่เรียบง่ายสามารถทำให้เกิด Earworm ได้ง่ายขึ้น เช่น เพลงป๊อปหรือเพลงโฆษณา
การฟังเพลงนั้นซ้ำบ่อย ๆ - เมื่อคุณฟังเพลงเดิม ๆ หลายครั้ง หรือได้ยินเพลงเดิมจากแหล่งต่าง ๆ เช่น วิทยุ ร้านค้า หรือโฆษณา จะทำให้เพลงนั้นติดอยู่ในหัวได้ง่ายขึ้น
สถานการณ์ที่มีความสัมพันธ์กับเพลง - หากคุณได้ยินเพลงหนึ่งในสถานการณ์ที่มีความทรงจำหรืออารมณ์ที่เข้มข้น เพลงนั้นอาจติดอยู่ในหัวได้นานขึ้น เช่น เพลงที่ได้ยินในวันสำคัญ หรือช่วงเวลาที่คุณมีความรู้สึกที่พิเศษ
อาการ Earworm จะอยู่ได้นานแค่ไหน?
ระยะเวลาที่เพลงติดอยู่ในหัวจะแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล บางคนอาจรู้สึกว่า Earworm เกิดขึ้นเพียงไม่กี่นาที ในขณะที่บางคนอาจรู้สึกว่าเพลงติดอยู่ในหัวเป็นวัน ๆ หรือแม้กระทั่งเป็นสัปดาห์ อย่างไรก็ตาม ส่วนใหญ่แล้ว Earworm จะค่อย ๆ หายไปเองเมื่อเวลาผ่านไป
วิธีการจัดการกับ Earworm
ถ้าคุณรู้สึกว่า Earworm นั้นรบกวนความเป็นอยู่ของคุณ มีบางวิธีที่คุณสามารถลองใช้เพื่อลดอาการนี้ได้:
ฟังเพลงใหม่ - การฟังเพลงอื่นที่คุณชื่นชอบอาจช่วยดึงสมาธิของคุณออกจากเพลงที่ติดอยู่ในหัว
ฟังเพลงที่มีจังหวะช้า - เพลงที่มีจังหวะช้าหรือเพลงคลาสสิกอาจช่วยลดอาการ Earworm ได้
หันมาทำกิจกรรมอื่น ๆ - การหันมาทำกิจกรรมที่ต้องใช้สมาธิ เช่น การอ่านหนังสือหรือการเล่นกีฬา อาจช่วยให้สมองของคุณโฟกัสไปที่สิ่งอื่นแทน
เคี้ยวหมากฝรั่ง - มีงานวิจัยบางชิ้นที่ชี้ให้เห็นว่าการเคี้ยวหมากฝรั่งอาจช่วยลดอาการ Earworm ได้ เนื่องจากการเคี้ยวจะทำให้สมองของเรามีการกระตุ้นที่แตกต่างออกไป
Earworm กับผลกระทบต่อชีวิตประจำวัน
ถึงแม้ว่า Earworm จะไม่ใช่อาการที่อันตราย แต่บางครั้งมันอาจทำให้เกิดความรู้สึกไม่สบายใจหรือเสียสมาธิได้ โดยเฉพาะถ้าเพลงที่ติดอยู่ในหัวเป็นเพลงที่คุณไม่ชอบหรือเพลงที่ฟังแล้วทำให้รู้สึกเครียด อย่างไรก็ตาม การทำความเข้าใจถึงสาเหตุและวิธีการจัดการกับ Earworm อาจช่วยให้คุณรับมือกับอาการนี้ได้ดียิ่งขึ้น
Earworm เป็นเพียงปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นกับสมองของเราเมื่อเราได้ยินเพลงหรือทำนองที่ติดหู ซึ่งแม้ว่ามันอาจทำให้เรารู้สึกหงุดหงิดบ้างในบางครั้ง แต่ในท้ายที่สุดแล้ว มันก็เป็นเพียงส่วนหนึ่งของประสบการณ์ทางดนตรีที่เราสามารถควบคุมและรับมือได้อย่างมีสติ